Zmiany przepisów w celu ograniczenia zatorów płatniczych

W dniu 1 stycznia 2020 roku, z wyjątkiem przepisu art. 11, który wszedł w życie 31 grudnia 2019 roku,  weszła w życie ustawa z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia zatorów płatniczych („Ustawa”). Rzeczona Ustawa nowelizuje szereg ustaw, a w szczególności:

• ustawę z dnia 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych [od 1.01.2020 r. pod zmienioną nazwą – „ustawa o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych” (ustawa o ZP)];
• ustawę z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (ustawa o CIT);
• ustawę z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (ustawa o PIT);
• ustawę z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (UZNK).

Głównym celem regulacji jest wzmocnienie pozycji wierzycieli, ze szczególnym uwzględnieniem podmiotów z sektora MŚP (małych,  średnich i mikro przedsiębiorców).

Najistotniejsze (ale nie wszystkie)  zmiany, jakie wprowadziła Ustawa:  

1. Ustawa o terminach zapłaty w transakcjach handlowych otrzymała nowy tytuł ustawa o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych (ustawa o ZP). 
2. Termin płatności ustalony w umowie uzależniony jest od statusu przedsiębiorcy będącego wierzycielem i dłużnikiem.
3. Jeżeli dłużnikiem jest podmiot publiczny, maksymalny termin zapłaty wynosi 30 dni, a jeżeli podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym – 60 dni.
4. W pozostałych przypadkach termin ten wynosi również 60 dni z możliwością wydłużenia, jeżeli nie jest to rażąco nieuczciwe.
5. Nie ma możliwości wydłużenia tego terminu,  gdy wierzycielem jest mikro przedsiębiorca, mały i średni przedsiębiorca, a dłużnikiem duży przedsiębiorca.
6. Dłużnik będący dużym przedsiębiorcą składa drugiej stronie transakcji handlowej oświadczenie o posiadaniu statusu dużego przedsiębiorcy. Oświadczenie składa się w formie, w jakiej jest zawierana transakcja handlowa, najpóźniej w momencie jej zawarcia.
7. Zgodnie z załącznikiem I do rozporządzenia Komisji (UE) nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i art. 108 Traktatu do kategorii mikroprzedsiębiorstw oraz małych i średnich przedsiębiorstw (MSP) należą przedsiębiorstwa, które zatrudniają mniej niż 250 pracowników i których roczny obrót nie przekracza 50 milionów EUR, lub roczna suma bilansowa nie przekracza 43 milionów EUR. Stosownie do ustawy o ZP przedsiębiorca nie będący MSP jest kwalifikowany jako duży przedsiębiorca. Uwaga: Szczegółowe regulacje dotyczą dotyczące określenia statusu przedsiębiorcy dotyczą przedsiębiorców mających przedsiębiorstwo partnerskie lub przedsiębiorstwa powiązane.
8. Jeżeli termin zapłaty został określony w umowie niezgodnie z przepisami Ustawy, wierzycielowi, który spełnił swoje świadczenie, po upływie 60 dni, liczonych od dnia doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi, przysługują odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych oraz rekompensata za koszty odzyskiwania należności w kwocie zależnej od wartości opóźnionego świadczenia pieniężnego.
9. Ustawa wprowadziła dodatkowe obowiązki informacyjne: podmioty będący podatkową grupą kapitałową bez względu na wysokość osiągniętych przychodów, a także spółki, których wartość przychodu uzyskana w roku podatkowym przekroczyła równowartość 50 mln euro przeliczonych na złote według średniego kursu euro ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski w ostatnim dniu roboczym roku kalendarzowego poprzedzającego są zobowiązane do przekazania drogą elektroniczną, ministrowi właściwemu do spraw gospodarki w terminie do dnia 31 stycznia każdego roku (poczynając od 2021 roku) sprawozdania o stosowanych w poprzednim roku kalendarzowym terminach zapłaty w transakcjach handlowych.  Nieprzekazanie sprawozdania w terminie jest zagrożone karą grzywny.
10. Stosownie do Ustawy zakazane jest nadmierne opóźnianie się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych. Każdy może zgłosić Prezesowi UOKiK zawiadomienie dotyczące podejrzenia wystąpienia nadmiernego opóźnienia.  Prezes Urzędu może, w drodze decyzji, nałożyć na kontrolowany podmiot administracyjną karę pieniężną.
11. Wprowadzono regulację na podstawie której podstawa opodatkowania może być zmniejszona o zaliczoną do przychodów należnych wartość wierzytelności o zapłatę świadczenia pieniężnego w rozumieniu ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom, która nie została uregulowana lub zbyta, przy czym zmniejszenia dokonuje się w zeznaniu podatkowym składanym za rok podatkowy, w którym upłynęło 90 dni od dnia upływu terminu zapłaty określonego na fakturze (rachunku) lub w umowie.  Na tej samej zasadzie podstawa opodatkowania może podlegać zwiększeniu o zaliczoną do kosztów uzyskania przychodów wartość zobowiązania, które nie zostało uregulowane. Analogicznie może być zwiększona lub podlega zmniejszeniu strata.
12. Wprowadzono przepis stosownie do którego czynem nieuczciwej konkurencji jest nieuzasadnione wydłużanie terminów zapłaty za dostarczone towary lub wykonane usługi, co rodzi odpowiedzialność na podstawie UZNK.

Reasumując:

• co do zasady, przedsiębiorca powinien dokonywać zapłaty w transakcjach handlowych nie później niż 30 dnia od otrzymania świadczenia i faktury – późniejsza zapłata grozi obowiązkiem zapłaty odsetek ustawowych od kapitału (niezależnie od terminu określonego w umowie), a przekroczenie terminu 60-dniowego – obowiązkiem zapłaty odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych,
• przedsiębiorca,  posiadający status dużego przedsiębiorcy (każda spółka powinna ustalić swój status), jest zobowiązany do złożenia kontrahentowi oświadczenia o tym statusie w formie, w jakiej jest zawierana transakcja handlowa, najpóźniej w momencie jej zawarcia),
• zarząd spółki będącej podatkową  grupą  kapitałową, bez względu na wysokość osiągniętych przychodów, a także spółki, której wartość przychodu uzyskana w roku podatkowym przekroczyła równowartość 50 mln, jest zobowiązany do przekazania drogą elektroniczną, ministrowi właściwemu do spraw gospodarki w terminie do dnia 31 stycznia każdego roku (poczynając od 2021 r.), sprawozdania o stosowanych w poprzednim roku kalendarzowym terminach zapłaty w transakcjach handlowych,
• przedsiębiorca może zmniejszać podstawę opodatkowania oraz stratę o wartość wierzytelności o zapłatę świadczenia niepieniężnego, która nie została uregulowana lub zbyta  (lub jest zobowiązany je zwiększać o zobowiązania, które nie zostały uregulowane).