Projekt zmian ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych

Trwają prace nad zmianami do ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych („Ustawa”), które skutkować mogą min. bardziej restrykcyjną odpowiedzialnością podmiotów zbiorowych za czyny zabronione.

Najważniejsze kierunki zmian:

1. wprowadzenie nowej definicji „podmiotu zbiorowego”;
2. umożliwienie prowadzenia postępowania wobec takiego podmiotu niezależnie od procesu przeciwko działającej w jego imieniu osobie fizycznej, a nawet w przypadku śmierci sprawcy;
3. zastąpienie katalogu czynów zabronionych przewidzianego w obecnym art. 16 Ustawy, zasadą odpowiedzialności za każde przestępstwo i przestępstwo skarbowe;
4. wyeliminowanie warunku uprzedniego skazania osoby fizycznej jako warunku odpowiedzialności podmiotu zbiorowego;
5. zastąpienie wymogu uprzedniego skazania osoby fizycznej dwoma uzupełniającymi się materialnoprawnymi podstawami odpowiedzialności:
   1. odpowiedzialność za czyny własne podmiotu zbiorowego pozostające w bezpośrednim związku z prowadzoną przez ten podmiot działalnością, jeżeli popełnienie czynu zabronionego wynika z działania albo zaniechania organu tego podmiotu,
   2. odpowiedzialność za czyny popełnione przez członków władz, osoby uprawnione do działania lub pracowników realizujących zadania na rzecz tego podmiotu w ramach powierzonych im kompetencji,
   3. dla przyjęcia odpowiedzialności podmiotu zbiorowego za czyn zabroniony nie jest wymagane ustalenie konkretnej osoby fizycznej, jako sprawcy przestępstwa;
6. ponoszenie przez podmiot zbiorowy odpowiedzialności za osoby będące (pod warunkiem uzyskania przez podmiot zbiorowy korzyści, choćby niemajątkowej, lub możliwość jej uzyskania):
   1. członkami organów podmiotu zbiorowego, jeżeli ich działania nie stanowią działania samego organu,
   2. osoby działające m.in. na podstawie pełnomocnictwa lub prokury oraz osoby będące pracownikami podmiotu zbiorowego;
7. warunkiem odpowiedzialności podmiotu zbiorowego ma być wyczerpanie znamion czynu zabronionego w następstwie:
   1. co najmniej braku należytej staranności w wyborze osoby, o której mowa w pkt 6) albo w nadzorze nad nią ze strony podmiotu zbiorowego;
   2. nieprawidłowości w organizacji działalności podmiotu zbiorowego, która ułatwiła lub umożliwiła popełnienie czynu zabronionego, chociaż inna organizacja działalności mogła zapobiec popełnieniu tego czynu;
8. określenie warunków zwolnienia podmiotu zbiorowego od odpowiedzialności;
9. podwyższenie wysokości kar pieniężnych, które sąd ma orzekać w wysokości od 10 000 do 30 000 000 złotych. Dla porównania w obecnym brzmieniu Ustawy przewiduje się możliwość orzekania kar pieniężnych w wysokości od 1.000 do 5.000.000 złotych, przy czym orzeczona kara nie może przekroczyć 3% przychodu osiągniętego w roku obrotowym, w którym popełniono czyn zabroniony, co oznacza znaczny wzrost poziomi kar;
10. wprowadzenie możliwości dochodzenia od podmiotów zbiorowych roszczeń cywilnych w ramach procesu karnego (tzw. powództwo adhezyjne).